17 Miljoen mensen. 1,6 miljoen rechtszaken. Kan dat ook anders?

Nederland heeft op 1 januari 2019 zo’n 17,3 miljoen inwoners. De volwassen bevolking telt ruim 13 miljoen hoofden. Met elkaar voeren we — elk jaar — zo’n 1,6 miljoen juridische procedures. We denken in die gevallen een ander nodig te hebben die — over onze hoofden heen — een beslissing neemt om onze conflicten op te lossen. Anders gezegd: we besteden de oplossing uit.

Zijn we daar blij mee?

Hoe blij zijn we daar mee? Met alle aspecten? De beslissing, de kosten, hoe lang we op die beslissing moeten wachten? En hoe staat het met de immateriële prijs daarvan? De onrust, de onderhouden boosheid, de stilstand, de onzekerheid? Rechtszaken kennen een hoge prijs die niet alleen in euro’s kan worden uitgedrukt.

Het kan anders…

We kunnen de oplossing ook in eigen hand houden. Mediation is een vorm van bemiddeling in conflicten, waarbij een neutrale bemiddelingsdeskundige, de mediator, de communicatie en onderhandelingen tussen partijen begeleidt. De mediator helpt partijen om zélf, vanuit de achterliggende belangen die voor partijen een belangrijke rol spelen, tot een gezamenlijk en door ieder van hen gedragen besluit te komen. Zonder dat iemand anders het besluit voor hen bepaalt.

Klinkt mooi, en wat betekent dat nou echt?

In een conflict zijn de achterliggende belangen van partijen niet altijd direct duidelijk: vaak praten partijen met elkaar vanuit de standpunten die zij hebben ingenomen om hun achterliggende belangen te beschermen. De argumenten zijn meestal bedacht vanuit een juridische context. Ze worden daardoor dan ook meteen beperkt: het recht kijkt naar het verleden en bepaalt van daaruit wat de oplossing zou moeten zijn. Bijvoorbeeld door het toekennen van een schadevergoeding. Het recht kent voor creatieve oplossingsrichtingen in de toekomst niet zo gek veel mogelijkheden.

Nederland kent jaarlijks zo’n 1,6 miljoen procedures

Vaak kent de juridische context de nodige onzekerheden — zou dat niet zo zijn, dan was u er zelf al uit. Die onzekerheden bepalen het gevecht. Zo’n 1,6 miljoen keer per jaar. De rechter werkt met beperkte juridische middelen — de wet en de jurisprudentie — om het probleem op te lossen. Dat gebeurt met het verleden in het vizier. Het recht ziet immers op het herstellen of compenseren van wat in het verleden is misgegaan, binnen de kaders die daarvoor gegeven zijn. Daar moeten de betrokkenen het dan in de toekomst mee doen. Die procedures zijn duur, en duren (veel) langer dan gewenst. En er is geen ontkomen aan: bevalt de uitkomst niet? Gaat een van de partijen in hoger beroep? Dan blijven ze in geschil aan elkaar verbonden. Dominostenen blijven vallen. Machteloosheid is een veelgehoorde term. Het voelt vaakalsof er nooit een eind aan komt.

Mediation is anders

Mediation wordt algemeen gezien als een manier om conflicten te dejuridiseren. Daarmee wordt bedoeld er ook oog moet zijn voor andere dan juridische aspecten. Dat het niet alléén de wet is, gericht op herstel of compensatie van het verleden, die voor de oplossing maatgevend is. Belangrijk is ook wat de betrokkenen wensen voor de toekomst, vanuit datgene wat echt belangrijk voor ze is.

Als mediator ben ik eerst en vooral nieuwsgierig. Er is meer onder de zon dan met zwarte letters op het witte papier staat geschreven. Het is voor mij belangrijk dat iedereen de gelegenheid krijgt om zijn verhaal uit het verleden te vertellen: persoonlijk, met respect en met aandacht. Echt naar elkaar luisteren om te horen, niet, zoals dat zo vaak in de rechtszaal gebeurt, om alvast een tegenargument of antwoord te bedenken. Het is voor alle partijen belangrijk. Het nieuw ontstane inzicht in de eigen wereld en die van de ander geeft veel informatie. Informatie die op papier maar moeilijk kan worden overgebracht. Door die informatie ontstaat beweging. Als mediator help ik om die beweging tot stand te brengen.

Van inzicht naar uitzicht

Oplossingen voor een geschil kennen vele creatieve gezichten. Vanuit het inzicht wat werkelijk voor partijen in de toekomst belangrijk is, ontstaat het uitzicht op de oplossing. Van inzicht naar uitzicht. En dat kan snel, goed en op alle niveaus goedkoper dan de prijs die wordt betaald voor een juridische procedure.

Mediation: de oplossing voor elk probleem?

Dat zou mooi zijn: een magische oplossing. Helaas: mediation is niet geschikt als partijen de oplossing aan een derde willen uitbesteden. Mediation is alleen geschikt voor partijen die zélf hun aandeel willen nemen bij het creëren van de oplossing.

Een bocht in de weg is geen probleem, tenzij je vergeet de draai te maken!